Posts
XXL TiRiTator de Inka's jaar5n3
Voorwoord...
Ik had al een nummer over de Maya gemaakt. En dat vond ik zo leuk. Dat ik ervoor koos om over nog een andere indianenstam een nummer te maken. Jaja, de Inka's dus. Veel leesplezier
de Inka's
Ongeveer 50.000 jaar geleden kwamen de eerste mensen naar Noord-Amerika. Dit deden ze via een bevroren strook die Alaska met noordoost-Azië verbond. Tegen 10.000 v. Chr. waren hun nakomelingen in Zuid-Amerika aangekomen. Sommigen werden jager-verzamelaars in het welige Amazone-Woud. De meerderheid werd boer in wat nu Peru heet.
Hier ontstonden zo'n 6000 jaar geleden de eerste grote Zuid-Amerikaanse beschavingen. De volkeren hadden onderling contact. Maar contact met de volkeren die in Mexico steden hadden gesticht was er niet meer. Peru dat aan de westkant van Zuid-Amerika ligt is een dorre bergachtige streek. Het andesgebergte neemt de gehele westkant van Zuid-Amerika in beslag. Alle landschappen zijn hier te vinden. Woestijnen en oerwouden. Het is een gebied van extreme tegenoverstellingen. Het noorden kent een gemiddelde temperatuur van 27 graden. In het zuiden ligt dat onder de nul. Het oosten heeft de natste gebieden op aarde. hier valt jaarlijks gemiddeld zo'n 10 meter regen. In het westen ligt dan weer de Atacama-woestijn. De droogste streek ter wereld met een gemiddelde jaarlijkse regenval van 0 cm. Hier zijn gletsjers te vinden, zoutpannen, een paar van de actiefste vulkanen ter wereld. ook word het gebied regelmatig door aardbevingen getroffen.
 |
De Nazca's een van de machtige volkeren van voor de Inka's.
Ze leefden aan de rand van de Grote Oceaan en lieten
gigantische tekeningen achter op het rotsachtig oppervlak
van de woestijn. Onder meer te vinden zijn de tekening van
een spin, aap, kolibrie en walvis. Sommige van de tekeningen
zijn wel 275m groot.
|
De geschiedenis van de Inka's
De Inka's noemden zichzelf de Quechua. Ze ontwikkelden nooit een schrift waardoor we weinig weten over hun vroegste geschiedenis. Waarschijnlijk vestigde de stam zich in het begin in een vallei hoog in de Andes. Hier stichtten ze rond 1300 hun hoofdstad Cuzco. Vanaf 1438 toen Inka Pachacuti heerser werd, begonnen de Inka's hun grondgebied in rap tempo uit te breiden. Aangezien het landschap ruig was leefden stammen afgezonderd van elkaar in diepe valleien. Hierdoor konden deze stammen zich niet verenigen tegen de Inka's. Terwijl het inka-rijk uitbreidde legden de Inka's wegen, handelsposten, forten en pakhuizen aan. Alleen zo kon het gebied stevig in hun macht gehouden worden. Het rijk werd verdeeld door 4 grote hoofdwegen in 4 regio's. Ondanks verwoedde pogingen drongen de Inka's nooit ver door tot het Amazone regenwoud. Het oerwoud was te dicht en ze kregen hevige tegenstand van de Araucani-stam, diep in het zuiden. Een 3 dagen durende veldslag tussen hen eiste duizenden levens op. De Inka's gaven het gevecht op en accepteerden vanaf dan de zuidgrens van hun rijk. Voor de rest werd elke stam die zich niet aan de Inka's onderwierp verslagen. Zij die zich wel onderwierpen werden zonder bloedvergieten ingelijfd. Cuzco werd overspoeld met oorlogsbuit. Ingelijfde stammen moesten net zo gaan leven als de Inka's. Om dit te bereiken werden in opdracht van de Inka leraren naar de stammen gestuurd. Men leerden ze hoe ze irrigatiesystemen, bruggen, dorpen en pakhuizen konden bouwen.
Pachacuti stelde wetten in voor het hele rijk, en een algemene kalender. De zonaanbidding werd uitgeroepen tot staatsgodsdienst.
Een van de meest geordende en gereguleerde samenlevingen in de geschiedenis.
Gemeenschappen en belasting
De volken in de Andes begrepen van het begin af aan dat ze alleen konden overleven als er in de stam goed werd samengewerkt. Veel stammen bestonden uit zogenaamde ayllus, deze werden bestuurd door gekozen leiders en geleid door een raad van oude en wijze mannen. De Inka's namen deze ayllus over. Iedereen werd in een ayllu geboren en bleef zijn leven lang lid. Elke ayllu had te taak voor zijn eigen leden te zorgen. De grootte van een ayllu verschilde. De inwoners van de hoofdstad Cuzco behoorden bijvoorbeeld allemaal tot dezelfde ayllu. Elke ayllu had dan ook zijn eigen grondgebied en was verantwoordelijk voor de landbouw in dat gebied. Elke herfst werd onder de leden het land verdeeld. Des te groter de familie des te meer land.
Een derde van de opbrengst van het land was bedoeld voor de Sapa Inka, de keizer. Ook betaalde men een soort belasting door werk te verichten op het land van de Sapa Inka. Elke ayllu was verdeeld in groepen "belastingbetalers". Dit waren gezonden mensen die belasting konden betalen door het land te bewerken of handwerk te verichten. Ook moesten ze de mit'a (diensten) betalen. Dit deden ze door in het leger te dienen en te werken aan bouwprojecten van het rijk. Vanaf je 25e hoorde je bij deze groep.
Eenmaal boven de 80 werd je gezien als onproductief. Je werd vanaf dan verzorgd door andere leden van de ayllu en je kon kleren of eten afhalen bij de plaatselijke pakhuizen van het rijk. Dit was een zeer vroege variant van ons hedendaagse pensioenstelsel.
Straffen
Het inca-rijk werd door de inka's zelf Tahuantinsuyu genoemd. Wat 'land van de Vier Windstreken betekend'. Om dit inka-rijk zonder problemen te besturen stelde de Sapa Inka wetten op. Het waren een verzameling van tradities en gebruiken. Iedereen wist wat wel en niet mocht. Rond 1450 vereenvoudigde de Sapa Inka deze tradities. Zijn wetten werden uitgevoerd door ambtenaren in de ayllu.
Misdaden werden zwaar gestraft. Misdaden tegen de staat werden namelijk gezien als misdaden tegen de Sapa Inka die werd beschouwd als zonnegod. Gevangenissen had men niet. Dat werd gezien als verspilling van arbeidstijd en ruimte. Werd bij een licht vergrijp de eerste keer gestraft met een openbare berisping, de tweede keer kon de overtreder worden opgehangen, gestenigd of van de rotsen worden gegooid. Ook luiheid, wat werd beschouwd als een zware midaad omdat luiaards geen werk afleverden voor de Sapa Inka, werd bestrafd met de doodstraf. Waar het gewone volk voor werd berispt, werd de adel verbannen. Dit omdat van de adel meer werd verwacht. De adel was na de Sapa Inka de hoogste trede in de Inka-samenleving. Onder hen kwamen de curacas, een groep minder hoge edelen. Zij waren de vroegere stamhoofden van verslagen volkeren. Het Inka-rijk was zo snel gegroeid dat er niet genoeg bekwame Inka's waren om als stamhoofd plaats te nemen.
Veranderend landschap
Veel grond in het Inka-rijk was moeilijk te bewerken. Daar waar genoeg regen viel was te grond te stijl en spoelde de aarde weg. Waar het land wel vlak genoeg was was geen water te vinden. Daarom bouwden de Inka's terassen op de stijle heuvels. En bouwden ze greppels in de vlakke delen om het water te bevloeien. Grote bouwprojecten werden door professionele architecten uit Cuzco opgezet. Dankzij de aanleg van terassen transformeerden steile hellingen in enorme stenen trappen, met vlakke akkers als treden. Als mest gebruikten ze enorme hoeveelheden vogelpoep. Die langs de kust te vinden waren. Dit was zo belangrijk dat op het doden van zeevogels de doodstraf stond.
In de droge gebieden werden ondergrondse reservoirs gebouwd. Bekleed met stenen, zodat het water niet verdampte, waren deze verbonden met een netwerk van greppels en sloten. Rivieren werden gekanaliseerd. En dammen werden aangelegd zodat de rivieren beter stroomden en vruchtbare oevers minder weg sleten. Het bijzonderste hieraan: alles werd met de hand gedaan!
Aan de gebouwen van de Inka's is pas goed te zien dat de Inka's meesterbouwers waren. Rond 1500 stond het hele rijk vol met stenen gebouwen. Zelfs in afgelegen steden waar de stenen helemaal naar toe moesten worden getransporteerd. Net als de oude Egyptenaren dolven arbeiders stenen met de hand. Men maakte spleten in de rotstwand groter en plaatste hier natte houten wiggen in. Hierdoor barste het steen wanneer het hout uitzette. Met sleeën, hefbomen en rollers werden de stenen vervolgens naar het bouwterein gesleept.
De bouwers vormden de blokken met stenen bijlen en kiezels van obsidaan. Vervolgens schuurden ze de hoeken met zand glad. De stenen waren niet regelmatig van vorm en ook niet even groot. Ze hadden veel vlakken en soms wel 30 hoeken. En toch sluiten alle stenen in de uiteindelijke bouwwerken precies op elkaar aan. Zelfs als een steen tonnen woog werd hij door de Inka's met zorg passend gemaakt.
Fragment van een muur in Cuzco
Wegennet
Van levensbelang voor het voorbestaan van het Inka-rijk was een goed wegennetwerk. Inka-troepen marcheerden er over om een inval van stammen uit het regenwoud te verijdelen of om nieuwe gebieden te veroveren. Ze waren de aanvoerroutes voor de karavanen van lama's en het enige mogelijke communicatienetwerk voor de boodschappers en ambtenaren. De Inka's bouwden 4 hoofdwegen die het rijk in vier stroken opdeelden. De bekendste hiervan is de Capacnan ofwel 'de mooie weg'. Hij was overal 8 meter breed en kaarsrecht. Langs de weg werden net als bij zoveel andere wegen bomen geplant om reizigers schaduw te bieden. Naast de weg liep een kanaal om reizigers water te bieden. En om de 25km stond er een tampus, een herberg, waar boodschappers en reizigers konden rusten. Dit was noodzakelijk want de Inka's kenden wiel noch paard. Het enige sjouwdier dat de Inka's bezaten was de lama. Boodschappers konden dan ook geen gebruik maken van een paard om van punt A naar punt B te komen. Groepjes van 4 tot 6 boodschappers woonden in elke tampus. Wanneer in de verte een boodschapper werd gesignaleerd rende een van de boodschappers erop af. Als de nieuwe boodschapper er zeker van was de boodschap uit zijn hoofd te kennen rende hij naar de volgende tampus toe. Zo konden berichten meer dan 240km per dag afleggen. Door middel van signaalvuur kon een invasie of opstand worden doorgegeven. Zo flitste het nieuws naar Cuzco.
Van levensbelang voor het voorbestaan van het Inka-rijk was een goed wegennetwerk. Inka-troepen marcheerden er over om een inval van stammen uit het regenwoud te verijdelen of om nieuwe gebieden te veroveren. Ze waren de aanvoerroutes voor de karavanen van lama's en het enige mogelijke communicatienetwerk voor de boodschappers en ambtenaren. De Inka's bouwden 4 hoofdwegen die het rijk in vier stroken opdeelden. De bekendste hiervan is de Capacnan ofwel 'de mooie weg'. Hij was overal 8 meter breed en kaarsrecht. Langs de weg werden net als bij zoveel andere wegen bomen geplant om reizigers schaduw te bieden. Naast de weg liep een kanaal om reizigers water te bieden. En om de 25km stond er een tampus, een herberg, waar boodschappers en reizigers konden rusten. Dit was noodzakelijk want de Inka's kenden wiel noch paard. Het enige sjouwdier dat de Inka's bezaten was de lama. Boodschappers konden dan ook geen gebruik maken van een paard om van punt A naar punt B te komen. Groepjes van 4 tot 6 boodschappers woonden in elke tampus. Wanneer in de verte een boodschapper werd gesignaleerd rende een van de boodschappers erop af. Als de nieuwe boodschapper er zeker van was de boodschap uit zijn hoofd te kennen rende hij naar de volgende tampus toe. Zo konden berichten meer dan 240km per dag afleggen. Door middel van signaalvuur kon een invasie of opstand worden doorgegeven. Zo flitste het nieuws naar Cuzco.
 |
| Bij wijze van belasting moest de plaatselijke bevolking de bruggen onderhouden. Eens in de 4 jaar werd de brug in zijn geheel vernieuwd. |
Ondergang Inka-rijk
Net als bij de Maya was de ondergang van het Inka-rijk alleen mogelijk door chaos. De welvaart en macht van het Inka-rijk bereikte zijn toppunt in de regeringsperiode van Sapa Inka Huayne Capac (1493-1527). Hij werd ernstig ziek door de pokken, een vreselijke ziekte die door de Europeanen naar de Nieuwe Wereld was gebracht. De Inka's hadden net als de Maya geen weerstand tegen deze ziekte en stierven massaal. Zo'n 250.000 Inka's stierven alvorens eenmaal een Europeaan te hebben gezien. Huayne stierf zonder een opvolger aan te hebben gewezen. Dit leidde tot een burgeroorlog tussen twee om de macht strijdende mannen. Uiteindelijk won Atuhuallpa, de oudste zoon van Huayne. Maar het Inka-leger was door de burgeroorlog wel ernstig verzwakt. In november 1532, een dag na de overwinning op zijn broer, ruste Atahuallpa omringd door 50.000 soldaten uit in de stad Cajamarca. Toen Atahuallpa hoorde dat de Spaanse vreemdelingen in de buurt waren raakte hij nieuwsgierig. Op een gouden draagstoel gevolgd door een ongewapend gevolg van 6000 man bezocht hij de plek waar de Spanjaarden waren verschenen. Leider van de Spanjaarden was Pizarro. Door de Spaanse koning benoemd tot gouverneur van Peru. Hij was met een leger van 177 man in Peru aangekomen.
Atahuallpa wist niet dat Pizarro hem in een hinderlaag liet lopen. Een Spaanse priester begon tegen Atahuallpa te preken uit zijn bijbel. Atahuallpa had nog nooit een boek gezien en gooide de bijbel op de grond. Pizarro gaf het sein voor de aanval. De Spanjaarden maaiden de onbewapende lijfwachten en het gevolg van de Sapa Inka neer. Atahuallpa zelf werd gevangen genomen. Door Atahuallpa gevangen te nemen schakelde Pizarro het oppergezag van de Inka's uit. De Inka's die gewend waren bevelen te volgen wisten niet wat ze moesten doen en deden daarom niets. Na de Atahuallpa te hebben vermoord trokken de spanjaarden op naar Cuzco dat ze vervolgens plunderden. In de jaren daarna probeerden de Spanjaarden de Inka-cultuur uit te roeien. Zonnetempels werden vervangen door christelijke kerken. De Inka's verslagen op het slagveld en geteisterd door ziektes lieten zich dopen. Voortaan werkten ze als slaven onder hun nieuwe heren in de goudmijnen en op de akkers.
Vandaag de dag leeft een deel van de Inka-cultuur nog steeds voort in de nieuwe en springlevende Peruaanse cultuur.
Bronnen:
Bronnen:
het boek de Inka's van Tim Wood
het boek Maya's, Azteken en Inca's van Peter AckroydCartoonrubriek
Opmerkelijk
Bij de verovering van het Inka-rijk door de Spanjaarden wist één stad te ontkomen. Deze stad lag 2400m hoog tussen de stijle bergen. De enige toegang tot de stad was een stijl smal pad. Deze tocht kostte meerdere dagen. Niet raar dus dat de Spanjaarden de stad vergaten. Ik heb het over de in 1913 herontdekte stad Machu Picchu. Aan de bouw van de stad werd in 1440 begonnen. Maar toen in 1532 de Spanjaarden de Inka-steden aanvielen, raakte ook deze stad verlaten. Waarom is onbekend. Ook over de functie van de stad is niet iedereen het eens. Aangezien de stad zo afgelegen was van de rest van het rijk wordt aangomen dat de stad geen doorsnee-functie had. Vaak wordt aangenomen dat Machu picchu een buitenverblijf was voor koningen en andere hooggeplaatsten. Dit aangezien de stad opmerkelijk veel verblijven voor edelen heeft. De stad kon 750 personen huisvesten. Maar in de regentijd, wanneer edelen weer naar huis waren waren er veel minder mensen in de stad aanwezig. Nadat de Spanjaarden het Inka-rijk veroverden stopte de regelmatige trek naar Machu Picchu en raakte de stad verlaten. Anderen zeggen dat de stad de stad als punt diende om te handelen in coca-bladeren aangezien in de het gebied de meeste coca-bladeren werden verbouwd. Maar dit verklaart niet waarom de stad uiteindelijk verlaten is.
Er is in de stad een woonzone met middenin een groot plein, een militaire zone en een godsdienstige zone. Tussen de godsdienstige gebouwen stonden ook de woonvertrekken van de hofhouding. In de godsdienstige zone vindt men tempels voor de zonnegod en de maangodin. Ook staat daar een zonnewijzer op het hoogste punt van de stad.Een quiz maken over de stad? Meer erover weten? Meer foto's zien? Check de aparte site die National Geographic aan de plaats heeft geweid: http://travel.nationalgeographic.com/travel/peru/machu-picchu/
Keek op de week
Deze week was er maar één filmpje waar iedereen het over had. Een man heeft een manier bedacht waardoor hij een auto kan besturen zonder dat het erop lijkt dat de auto een bestuurder heeft. Met deze 'spook'wagen rijdt hij langs diverse Drive-In's van de MC Donalds fastfoodketen.
De volgende keer...
...gaat de TiRiTator over National Geographic.
© copyright tiritator
Interessant artikel over de Inka's!
BeantwoordenVerwijderenheel erg bedankt Jeroen Hooijmans! :')
Verwijderen